Haszek Nieznane przygody Szwejka(1), książki e, Zestaw książek - literatura piękna, Haszek Jaroslav
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Jaroslav HaszekNIEZNANE PRZYGODY DOBREGO WOJAKA SZWEJKAI INNE OPOWIADANIAl Zdegradowany jednoroczny ochotnik Jaroslav Hasek, kiedyprzyby� do 11 kompanii marszowej 91 pu�ku budziejowickiego, dlapi�knej zielonej barwy nazywanego �papuzim", aby w Czeskich Budziejo-wicach oraz w Brucku nad Litaw� przej�� wraz z innymi �zuwachsami"dobranymi z areszt�w i batalion�w karnych gruntown� reedukacj�militarn� po�r�d do�wiadczonych i zdyscyplinowanych �o�nierzy orazoficer�w austriackich, mia� za sob� bogat� anarchiczn� przesz�o��literata i dziennikarza i wlok�a si� za nim czarna legenda niepoprawne-go cygana, strace�czego alkoholika i nieobliczalnego awanturnika.Do Czeskich Budziejowic kandydat na chor��ego przyjecha� niez w�asnej woli, cho� w oficjalnej wojskowej nomenklaturze nazywa�si� .Jednorocznym ochotnikiem". ,,Jednoroczny ochotnik" by� po pro-stu rekrutem z cenzusem, uprzywilejowanym kandydatem na cz�onkakorpusu oficerskiego, kt�ry mia� przej�� odpowiednie wyszkolenie woj-skowe w rocznej szkole oficerskiej. Przyby� tu z fataln� opini�,kt�ra sytuowa�a go w spos�b szczeg�lny w niewielkiej zbiorowo�ci m�o-dych ludzi, z kt�rych tylko cz�� mia�a ochot� walczy� � jak tosi� �piewa w starej czeskiej piosence �o�nierskiej � .�za pana cesarzai jego rodzin�", a inni po prostu pili i bawili si�, gotowi zawsze po-wi�kszy� grup� obibok�w i symulant�w, jak p�niej szeregi czeskichdezerter�w, kt�rzy w 1915 roku zacz�li masowo przechodzi� na rosyjsk�stron�. Austriacki oficer z praskiej komendy uzupe�nie�, kt�ry naWyspie Strzeleckiej kierowa� do wojska oty�ego i prowokuj�co si�zachowuj�cego literata � na pytanie, kim jest z zawodu w cywilu,odpowiedzia� bezczelnie: �Tauglich ohne Gebrechen"� ,,Zdolny bezu�omno�ci" � poleci� go uwadze w�adz wojskowych, wystawiaj�c na-st�puj�c� charakterystk�: �Haschek Jaroslaus, nach seine AngabeSchriftleitersetzer. Ein Schwindler und Betriiger".Trzeba od razu powiedzie�, i� w rzeczy samej Jaroslav Hasek, kt�rywed�ug w�asnego o�wiadczenia wyst�pi� przed komisj� poborow� jako�redaktor i drukarz", stara� si� r�wnie� zas�u�y� na miano �kr�taczai oszusta". Jego teczka personalna w komendzie policji praskiej odlat puch�a od doniesie� o jego r�nych �ajdactwach i przewinieniach.To po nocy strzela� z dzieci�cego pistoletu, to inicjowa� w stanienietrze�wym za bia�ego dnia ,,wyst�py uliczne", to zapala� ulicznelatarnie i dowodzi�, �e �najciemniej jest zwykle pod latarni�", to niszczy�kosze ochronne drzew na ulicach, to zamierza� skaka� do We�tawy.Ale w sprawy wojskowe wmiesza� si� dopiero jesieni� 1914 roku, kiedyto w zenicie nacjonalistycznego podniecenia i nienawi�ci do Rosjan,wywo�a� incydent opisany przez praskiego komisarza policji, panaSlavi�ka: �Podczas kontroli meldunk�w w�a�ciwych dla cudzoziemc�wstwierdzono, �e w hotelu �U Val�u" mieszka Jaroslav Hasek wed�uginformacji urodzony w Kijowie i zamieszka�y w Moskwie. Na urz�dowyrozkaz zameldowany na wspomnianej karcie by� przyprowadzony i stwier-dzono, i� jest nim znany pisarz i dziennikarz, Jaroslav Hasek, kt�rypodczas przes�uchania o�wiadczy�, i� chcia� si� przekona�, czy kontrolapolicyjna ewidencji cudzoziemc�w jest w okresie wojny nale�ycie pro-wadzona i dlatego zapisa� na wspomnianej karcie fa�szywe daty". Nies�dzi� w�wczas, i� Kij�w i Moskwa stan� si� wa�nymi etapami w jego�yciowej i wojennej w�dr�wce. Tak jak we wrze�niu 1911 roku nie s�dzi�,-i� w z�owrogi spos�b rzeczywisto�� potwierdzi jego przypuszczenie,�e zbli�a si� katastrofa: ,,...chyba b�dzie wojna i wielu ludzi polegniew s�u�bach r�nych pa�stw".Pobyt w szkole jednorocznych ochotnik�w w Czeskich Budziejo-wicach by� jednym ci�giem awantur, pija�stw, oszustw, �art�w i ryzy-kownych demonstracji. Jaroslav Hasek skupi� wok� siebie doborow�kompani� wydmikufi�w i �artownisi�w, z kt�rymi przepija� honorariauzyskane za publikowane w prasie humoreski. Zrazu wyzywaj�co pilnyadept wojennego rzemios�a, coraz cz�ciej podpada zwierzchnikom.Kiedy kapitan Adami�ka, �yczliwy mu dow�dca kompanii, poprosi�Haska, aby ozdobi� jakim� patriotycznym napisem �cian� w sali wyk�a-dowej, stworzy� dzie�ko nast�puj�cej tre�ci:Zum Befehl auf der WandGott strafe Engeland!Her Gott ist mobilisiert ;und mit seinem Namemit England ist Amen!.Wybuch�a afera i sprawa mobilizacji Pana Boga, nawet w celuukarania kupieckiego, kramarskiego Albionu, sta�a si� jednak przedmie*tem dochodzenia s�u�bowego i dobrze si� sta�o, �e autor ,,patriotyczne-go" wierszyka nie stan�� przed s�dem oskar�ony o obraz� religii. Symu-lant i birbant straci� wreszcie naszywki �jednorocznego ochotnika",oskar�ony o obraz� oficera przesiedzia� w areszcie i podobno w wagoniearesztanckim skierowany zosta� do obozu wojskowego w Brucku nadLitaw�, gdzie wraz �li kompani� mia� si� przygotowywa� do wymarszuna front.Jaroslav Hasek nie chcia� walczy� za cesarza i austriack� ojczyzn�.Zbyt d�ugo zajmowa� si� � jak �piewano w anarchistycznej piosence �,,waleniem a� mi�o w Austri� spr�chnia��", ob�miewaniem biurokra-tyzmu i udowadnianiem jej zb�dno�ci, aby teraz nadstawia� g�ow� za,,starego Prochazk�", jak potocznie i prze�miewnie nazywa�a cesarzaczeska ulica, czyni�c go bohaterem licznych dowcip�w wy�miewaj�cychg�upot� i ograniczono�� umys�ow� Franciszka J�zefa I, dziedzicznezreszt� � obok padaczki i szale�stwa �dynastyczne dobra Habsburg�w.Jaroslav Hasek by� zaprzysi�onym przeciwnikiem monarchiiaustriackiej i zdecydowanym s�owianofilem, licz�cym w skryto�ci duchana Rosj� i na jej surow� rozpraw� wojenn� ze znienawidzon� Austri�;w cicho�ci ducha, bo,s�owianofilstwo by�o w tym okresie uwa�aneza ci�kie przest�pstwo, za zdrad� stanu. Czesi, z kt�rymi Hasek s�u�y�w 91 pu�ku budziejowickim � podobnie jak on � wyr�niali si� szczeg�l-n� postaw� biernej aktywno�ci, polegaj�cej na destrukcji i sabotowaniudyscypliny wojskowej. Ani chcieli bra� udzia� w wojnie, ani ��czyliprzymus wojowania z w�asnym interesem narodowym. Na og� nastawienibyli prorosyjsko, s�dzili tradycyjnie, i� nadziej� na odrodzenie nie-zale�nego pa�stwa nale�y wi�za� ze zwyci�stwem Rosji nad Austro--W�grami i cesarstwem niemieckim. Tak przynajmniej formu�owa�aswe rachuby bardziej radykalna cz�� czeskiego spo�ecze�stwa, od-nosz�c si� do wojny w kontek�cie dzia�a� politycznych maj�cych na celurestytucj� pa�stwa Czech�w i S�owak�w, kt�re mia�o powsta� podber�em dynastii Romanowych, a po upadku caratu pod opiek� pa�stw za-chodnich. Dzia�ania te prowadzili na emigracji Tomas G. Masarykoraz Edvard Benes, wykorzystuj�c informacje p�yn�ce od tajnychugrupowa� czeskich dzia�aj�cych w kraju.Jednocze�nie � co wywo�ywa�o gniew i oburzenie radyka��w �politycy czescy dzia�aj�cy w kraju forsowali program lojalno�ci wobeccesarstwa, domagaj�c si� jednak�e spe�nienia dawnyc�r��da� pa�stwo-wego wyodr�bnienia ziem czeskich. Nie pragn�li jednak upadkumonarchii, "obawiali si�, �e jej koniec umocni jeszcze bardziejNiemcy i mo�e zagrozi� aneksj� Czech przez pa�stwo niemieckie, cho�bynawet pokonane, ale jednolite narodowo i gro�ne przez ogrom i dy-namizm niemieckiego �ywio�u ludno�ciowego. Natomiast uniezale�nie-nie kraj�w Korony �w. Wac�awa polityka czeska kojarzy�a z nadziej�wyparcia lub ograniczenia roli mniejszo�ci niemieckiej, tak jak to sta�osi� na W�grzech po ugodzie austro-w�gierskiej.Og�lnie rzecz bior�c stosunki polityczne pomi�dzy Czechami, a rz�-dem wiede�skim by�y tradycyjnie z�e. W ci�gu d�ugotrwa�ych rz�d�wcesarza Franciszka J�zefa I nigdy nie uda�o si� zaspokoi� ��da� czeskichi rozwi�za� problemu czeskiego w zgodzie z postulatami tej narodo-wo i ekonomicznie bardzo aktywnej mniejszo�ci. Czesi czuli si� pokrzyw-dzeni dualistycznym rozwi�zaniem kwestii w�gierskiej; jeszcze w 1865roku Frantisek PalacKy, wybitny historyk czeski i dzia�acz narodowy,zwraca� uwag�, �e utworzenie dualizmu b�dzie otwarciem szans dla ideipanslawistycznych w Czechach, co doprowadzi Austri� do katastrofy, |o kt�rej my�la� ,,z prawdziwym �alem, ale bez boja�ni", bo S�owia- �;nie byli przed Austri� i b�d� po niej. Nie mogli te� zaakceptowa� jprojekt�w ugody czesko-niemieckiej premiera Taaffego, bowiem obawia- ,li si�, i� wyodr�bnienie okr�g�w czysto niemieckich od czeskich umocni�ywio� niemiecki w ziemiach podsudeckich oraz na �l�sku i Morawach, ;gdzie szybko rozwija� si� przemys� i dok�d �ci�ga� robotniczy i ch�opskielement czeski w poszukiwaniu pracy. Uznanie administracyjnej i kultu-ralnej supremacji Niemc�w oznacza�oby skazanie Czech�w na wyna-rodowienie oraz likwidacj� szans na czechizacj� miast i rejon�w prze-mys�owych. M�odoczeska polityka narodowa nastawiona by�a na kom-promis, ale pojmowa�a go jako wykorzystywanie ka�dej okazji dla uzy-skania w�asnych korzy�ci. Budzi�o to z kolei nieufno�� Niemc�w, po-�r�d kt�rych ros�a fala skrajnego nacjonalizmu; Niemcy austriaccy��dali bardziej �cis�ego zwi�zku z cesarstwem niemieckim oraz takichzmian administracyjnych, kt�re uprzywilejowa�yby Niemc�w miesz-kaj�cych w Przedlitawii. Odpowiedzi� by�a reakcja nacjonalizmu czeskie-go, kt�ry w 1897 uzyska� w�asn� reprezentacj� polityczn� w postacipartii narodowo-socjalistycznej. Narodowe postulaty czeskie wspiera�yr�wnie� inne partie mieszcza�skie, m.in. agrary�ci, skupiaj�cy zamo�-nych ch�op�w oraz partia chrze�cija�sko-robotnicza. W rzeczy samejsprawy narodowe by�y r�wnie� najwa�niejsze dla socjaldemokrat�w,po�r�d kt�rych coraz silniejszy, dominuj�cy z czasem wp�yw mieliuzyska� zwolennicy reformistycznej koncepcji Tomasa G. Masaryka, t�u-mi�cy klasowe ruchy czeskiego proletariatu oraz pot�guj�cy dezorienta-cj� w �wiadomo�ci czeskiej klasy robotniczej.Wojn� rozpocz�a Austria niepomy�lnie. Nie powiod�a si� ideaupokorzenia Serbii w odwet za zamach na Ferdynanda w Sarajewie;dwie ofensywy austriackie zako�czy�y si� militarnym niepowodzeniemoraz pol...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]